13η Ενότητα

ΕΝΕΡΓΗΤΙΚΗ  -  ΠΑΘΗΤΙΚΗ  ΣΥΝΤΑΞΗ

M   Όταν  έχουμε  ενεργητική  σύνταξη,  τότε  το  ρήμα  δηλώνει  ότι  κάποιος  κάνει  κάτι,  δηλ.  το  ρήμα  της  πρότασης  έχει  ενεργητική  διάθεση.  Η  ενεργητική  σύνταξη  τονίζει  περισσότερο  το  δράστη,  αυτόν  που  κάνει  την  ενέργεια  ή  αυτόν  που  επηρεάζει  τη  δράση.  Τα  περισσότερα  ρήματα  που  έχουν  ενεργητική  διάθεση  ανήκουν  στην  ενεργητική  φωνή,  υπάρχουν  όμως  και  ρήματα  με  ενεργητική  διάθεση  που  ανήκουν  στην  παθητική  φωνή.

                        Κάποιος         κάνει                     κάτι

                  

                   -  Ο  Γιάννης           λύνει                     τις  ασκήσεις.    (λύνω)

                  -  Η  γιαγιά          περιποιείται               τα  λουλούδια.   (περιποιούμαι)

M   Όταν  έχουμε  παθητική  σύνταξη,  τότε  το  ρήμα  δηλώνει  ότι  κάποιος  παθαίνει  κάτι  από  κάποιον  ή  από  κάτι.  Η  παθητική  σύνταξη  τονίζει  περισσότερο  το  αποτέλεσμα  της  ενέργειας  παρά  αυτόν  που  ενεργεί.  Αυτός  που  ενεργεί  εμφανίζεται  με  τη  μορφή  του  ποιητικού  αιτίου  (από + αιτιατική  πτώση).  Τα  περισσότερα  ρήματα  με  παθητική  διάθεση  ανήκουν  στην  παθητική  φωνή,  υπάρχουν  όμως  και  ρήματα  με  παθητική  διάθεση  που  ανήκουν  στην  ενεργητική  φωνή.

             Κάποιος / Κάτι          παθαίνει  κάτι                    από  κάποιον / κάτι

              -  Ο  ασθενής               εξετάζεται                    από  το  γιατρό.   (εξετάζομαι)

              -  Ο  πάγος                      λιώνει                       από  τη  ζέστη.       (λιώνω)

Στο  ποιητικό  αίτιο  βρίσκεται  αυτός  που  ενεργεί  (ο δράστης):  γιατρός,  ζέστη.

                                    

ΜΕΤΑΤΡΟΠΗ  ΕΝΕΡΓΗΤΙΚΗΣ  ΣΥΝΤΑΞΗΣ  ΣΕ  ΠΑΘΗΤΙΚΗ

  Μια  πρόταση  που  έχει  ενεργητική  σύνταξη  μπορεί  να  μετατραπεί  σε  παθητική  σύνταξη.  Ισχύει,  βέβαια,  και  το  αντίθετο,  να  κάνουμε  την  παθητική  σύνταξη  ενεργητική.

ΕΝΕΡΓΗΤΙΚΗ    ΣΥΝΤΑΞΗ
ΥΠΟΚΕΙΜΕΝΟ	ΡΗΜΑ	ΑΝΤΙΚΕΙΜΕΝΟ
Ο  ξυλουργός (ονομαστική)	καρφώνει (ρήμα  ενεργητικής  διάθεσης)	τα  σανίδια. (αιτιατική)

ΠΑΘΗΤΙΚΗ   ΣΥΝΤΑΞΗ
ΥΠΟΚΕΙΜΕΝΟ	ΡΗΜΑ	ΠΟΙΗΤΙΚΟ  ΑΙΤΙΟ
Τα  σανίδια (ονομαστική)	καρφώνονται (ρήμα  παθητικής  διάθεσης)	από  τον  ξυλουργό. (από + αιτιατική)

Ä   Το  ρήμα  ενεργητικής  διάθεσης  γίνεται  ρήμα     παθητικής  διάθεσης.

Ä   Το  άμεσο  αντικείμενο  γίνεται  υποκείμενο.

Ä   Το  υποκείμενο  γίνεται  ποιητικό  αίτιο.

ΠΡΟΣΟΧΗ!  Η  πρόθεση  από + αιτιατική  εκτός  από  ποιητικό  αίτιο  μπορεί  να  δηλώνει  και  προέλευση,  απομάκρυνση  κ.ά.

ΑΝΑΦΟΡΙΚΕΣ ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ

Οι αναφορικές προτάσεις είναι εξαρτημένες προτάσεις που αρχίζουν:
 Α. Με αναφορικές αντωνυμίες ( όποιος, οποιοσδήποτε , ο οποίος, όσος, ό,τι, που) και λέγονται Oνοματικές, επειδή προσδιορίζουν έναν ονοματικό όρο της πρότασης. 
Β. με τα αναφορικά επιρρήματα ( όπου, που, όπως, πως, όσο, καθώς, όποτε , οπουδήποτε . οποτεδήποτε) και λέγονται Επιρρηματικές επειδή προσδιορίζουν ένα επίρρημα ή έναν επιρρηματικό προσδιορισμό.
 π.χ. 1. Είναι μολυσμένος ο αέρας που αναπνέουμε. Ονοματική 
2. Είναι μολυσμένος ο αέρας τον οποίο αναπνέουμε. Ονοματική
 3. Όποιος αναπνέει το μολυσμένο αέρα αρρωσταίνει. Επιρρηματική
 4. Καθώς ο αέρας είναι μολυσμένος, οι άνθρωποι υποφέρουν. Επιρρηματική
 Υπάρχουν 2 είδη αναφορικών προτάσεων:
 Α) ΑΝΑΦΟΡΙΚΕΣ ΠΡΟΣΔΙΟΡΙΣΤΙΚΕΣ Αυτές οι αναφορικές προτάσεις μας δίνουν μια πληροφορία που είναι απαραίτητη για την κατανόηση της κύριας πρότασης και γι’ αυτό δε χωρίζονται με κόμμα από την κύρια πρόταση. Π. χ. Η μέρα που ξεκινούν οι διακοπές του Πάσχα πλησιάζει.  Η γυναίκα που αγάπησε τον εγκατέλειψε.
 Β) ΑΝΑΦΟΡΙΚΕΣ ΜΗ ΠΡΟΣΔΙΟΡΙΣΤΙΚΕΣ Ή ΠΡΟΣΘΕΤΙΚΕΣ Αυτές οι αναφορικές προτάσεις μας δίνουν μια πληροφορία που δεν είναι απαραίτητη για την κατανόηση της κύριας πρότασης, απλά προσθέτει μια παραπάνω πληροφορία και γι’ αυτό χωρίζονται με κόμμα από την κύρια πρόταση Π. χ. Το σπίτι της Σοφίας, που είναι πολύ όμορφο, βρίσκεται κοντά στο βουνό.  Ο Γιάννης, που ήταν πραγματικός φίλος, με στήριξε.